И додека авионите полетуваат кон Швајцарија, Германија, Италија и Австралија, од друга страна парите се враќаат назад – со Western Union, MoneyGram, Revolut, па дури и преку роднина што носи кеш во чанта.
Македонската дијаспора, бројна и економски активна, одамна не е само емотивна потпора за своите блиски дома, туку и реална економска сила која го одржува животниот стандард на илјадници семејства.
Според проценките на домашни економисти, паричните дознаки што ги праќаат иселениците секоја година надминуваат 1 милијарда евра, што претставува речиси 10 отсто од бруто-домашниот производ на Македонија.
Тоа ги става овие средства во ранг со странските директни инвестиции или приходите од извоз. Но, за разлика од инвеститорите, дијаспората не бара поврат, сопственост или концесии – тие праќаат пари од љубов и грижа.
„Мојот брат е во Данска веќе 10 години. Речиси секој месец праќа пари за нашите родители и за поправки во куќата. Да не е тој, не знам како би излегле на крај“, вели Гоце од Демир Хисар, кој сам не успева да покрие ниту половина од месечните трошоци со својата плата како земјоделски работник.
Овие пари не одат само во храна и лекови – тие се вложуваат во обнова на куќи, купување земјиште, дури и отворање мали бизниси.
Но, економистите предупредуваат дека оваа зависност од дознаки има и своја темна страна.
„Кога цела економија почнува да се потпира на пари кои не се заработени внатре во системот, се губи стимулот за домашно производство, а младите добиваат погрешна порака – дека спасот е во авионот, не во училиште или на работа“, коментраат експертите.
Државата, засега, нема стратегија како да ја канализира оваа маса пари кон продуктивни цели. Нема фондови за дијаспората, ниту пак механизми за да ги мотивира иселениците да инвестираат во домашни стартапи, инфраструктура или образовни проекти.
„Годишно праќам по 5-6.000 евра во Македонија, но никогаш никој не ми предложил како тие пари да ми донесат поврат тука. Сè оди на ситни трошоци и сметки, а би сакал да вложам во нешто поконкретно“, вели Сашо Ристов, печалбар од Виена.
Дијаспората е емоционално и економски поврзана со татковината. Но, ако државата не го искористи овој ресурс стратешки, парите ќе продолжат да се трошат несистематски, а потенцијалот за вистински развој ќе остане неискористен.
Како ќе се третираат овие „невидливи инвеститори“ во иднина – останува прашање кое заслужува итен одговор. Зашто додека чекориме кон ЕУ, многумина од тие што веќе се таму – ни ја финансираат иднината.
Б.З.М.
